RÓŻE
Rosa
POCHODZENIE I HISTORIA
Róże należą do rodziny różowatych i są blisko spokrewnione np. z jabłonią, głogiem, wiśnią i pięciornikiem. Nie wiadomo dokładnie ile mają gatunków. Może być ich 200, ale równie dobrze 400, ponieważ róże z natury łatwo się krzyżują i bez ingerencji człowieka wydają wiele mieszańców. Każdy gatunek ma niezliczone odmiany. Według przybliżonego szacunku liczba ich znacznie przekracza 20 tysięcy.
Róże mają prawdopodobnie dłuższą historię niż jakakolwiek inna roślina uprawna. Są symbolem piękna i miłości w niemal wszystkich kulturach. Pierwsze pierwotne odmiany ogrodowe istniały już 30 milionów lat temu w Azji. 3 tysiące lat p.n.e. róże stanowiły ważny element ogrodu cesarskiego w Pekinie. Rycerze chrześcijańscy, wracając do domu z krucjat, zabrali ze sobą do Europy różę chińską, wyznaczając tym samym początek uprawy róż. Starożytni Grecy i Rzymianie oddawali cześć róży jako "królowej kwiatów". Ozdabiali nią mieszkania, zwłaszcza sypialnie, i wrzucali do kąpieli. Hojnie szafowali różami podczas świąt i uroczystości. Nadchodząca era chrześcijańska nie sprzyjała uprawie róż, które kojarzone były z pogańskimi obyczajami. Dopiero po kilku stuleciach róża stała się w Kościele symbolem krwi Chrystusa. W 1049r papież Leon IX wręczył po raz pierwszy odznakę "Złotej Róży" cnotliwym kobietom. W sąsiedztwie zarośli dzikich róż zaczęto budować kościoły, a w czasie wielkich uroczystości do święcenia używano wody różanej. Róża znalazła swoje miejsce również w kulturze rycerskiej. Trubadurzy opiewali jej urodę jako uosobienie ziemskiej miłości. Pod koniec średniowiecza róża stała się również symbolem obozów politycznych. W Anglii powstał spór o następstwo tronu pomiędzy rodami York i Lancaster. Ród York miał w herbie białą różę, a Lancaster czerwoną. Spór niebawem przeistoczył się w tzw. wojnę dwóch róż. Pierwszy ogród różany polecił założyć w Paryżu król Childebert I dla swojej żony, jednakże jej uprawę rozpoczęto dopiero ok. 800r. Dużą rolę odegrały tu klasztory, w których mnisi wykorzystywali róże jako rośliny lecznicze. W epoce Odrodzenia prywatne rosaria zaczęli zakładać książęta i kupcy, w XVII w. ośrodkiem europejskiej hodowli róż stała się Holandia, ale już w XVIII w. moda na róże przeminęła. Dopiero na rozkaz cesarzowej Józefiny, w 1804r, rozpoczęto zakładanie słynnego ogrodu różanego w Malmaison pod Paryżem. Prace trwały 25 lat. Udało się zgromadzić wszystkie znane wówczas gatunki i odmiany. Ta wspaniała kolekcja dała impuls do podjęcia doświadczeń hodowlanych, które wywarły duży wpływ na dalszy rozwój uprawy róż.
MORFOLOGIA
KORZENIE - rosną najpierw na długość, następnie rozgałęziają się i z wiekiem mogą osiągnąć długość wielu metrów oraz siłę liny stalowej.
MIEJSCE SZCZEPIENIA - zgrubienie na szyjce korzeniowej, które powinno być zawsze przykryte ziemią, zwłaszcza w zimie.
PĘDY - mogą być młode, zielone, albo zdrewniałe. Pędy główne róż szczepionych wyrastają z miejsca szczepienia, rozgałęziają się w lecie (pędy jednoroczne), z kątów swych licznych liści wydają pędy kwiatowe i grubieją z każdym rokiem.
OCZKA - tzw. pąki. Rozmieszczone są regularnie na pędzie. Górne są grube i zwykle wydają pędy, niżej położone są malutkie i znajdują się w stanie spoczynku, toteż nazywane są "oczkami śpiącymi". Są to pąki zapasowe, przeznaczone na rok następny.
KOLCE - (nie ciernie, jak nazywa się je potocznie) są osadzone na pędach, u niektórych zaś gatunków także na dolnej stronie nerwów liściowych i na owocach. Mogą być drobne, szczeciniaste, szponiaste, czerwone, zielone, brunatne lub bladożółte. Przy usuwaniu kolców skóra nie ulega uszkodzeniu, pozostaje tylko owalne, jaśniejsze miejsce.
LIŚCIE - osadzone są na pędzie skrętolegle i składają się z 3, 5, 7, 9, a nawet 15 listków. Ogonek liściowy jest tak zbudowany, że umożliwia ruch liścia i dzięki temu ochronę przed niesprzyjającymi wpływami pogody. O ile kształt listków prawie nie ulega zmianie, o tyle różnią się one rodzajem powierzchni, barwą i piłkowaniem brzegów. Listki bywają błyszczące, matowe, skórzaste, delikatne, gładkie i pomarszczone, jasno-, średnio-, i ciemnozielone, brązowe i miedziane. Ponadto czerwone zabarwienie młodych pędów jest uwarunkowane pochodzeniem róży i uważane za ochronę przed słońcem. Róża gromadzi na wiosnę barwniki roślinne (antocyjany), aby zapobiec poparzeniu młodych liści przez agresywne wiosenne słońce.
KWIATY - mają budowę charakterystyczną dla poszczególnych gatunków lub odmian. Składają się z zielonych działek kielicha, płatków korony, organów męskich: pręcików z nitkami pylnikami, oraz żeńskich: owocolistków z szyjką słupka i znamieniem. Liczba płatków korony jest rozmaita. Kwiaty pojedyncze mają 4-7 płatków, podwójne 8-14, półpełne 15-20, pełne 30-40, a bardzo pełne 70 i więcej. Płatki są okrągłe, owalne, sercowate lub klinowate, o brzegu falistym lub postrzępionym.
Kształt kwiatów rozkwitłych zależy od liczby płatków. Może być:
płaski - kwiat otwarty, zazwyczaj pojedynczy lub podwójny, o niemal płasko rozpostartych płatkach,
wklęsły - kwiat otwarty, pojedynczy do pełnego, o płatkach łagodnie wywiniętych od środka na zewnątrz,
stożkowaty (spiczasty) - kwiat podwójny do pełnego ze zwartym, wysoko-stożkowatym środkiem, typowy dla mieszańców herbacianych,
szerokostożkowaty (urnokształtny) - kwiat podwójny do pełnego, o płaskim środku, z odwiniętymi płatkami, typowy dla mieszańców herbacianych,
cylindryczny(okrągły) - kwiat półpełny lub pełny z zachodzącymi na siebie jednakowymi płatkami,
rozetowy - kwiat spłaszczony, półpełny lub pełny z nieuporządkowanymi płatkami różnej wielkości zachodzącymi na siebie,
ćwierćrozetowy - kwiat spłaszczony, półpełny lub pełny z nieregularnymi płatkami różnej wielkości podzielonymi na 4 części,
pomponowy - kwiat okrągły, półpełny lub pełny z licznymi małymi płatkami; zwykle występuje w kwiatostanach.
Kształt pąka kwiatowego również zależy od liczby płatków i może być jajowaty, kulisty, spiczasty, wysmukły lub czarkowaty.
Większość starych róż ogrodowych i niektóre róże nowoczesne wyróżniają się czarującym zapachem z nutą woni piżma, miodu, cytryny, herbaty chińskiej. Charakter i intensywność różnych zapachów róż zależą od wieku, pory dnia, wilgotności powietrza i wrażliwości wąchającego. Dobrze jest sadzić pachnące róże blisko okna lub drzwi, wokół patio lub ścieżki, ale najlepiej w osłoniętej przestrzeni, gdzie zapach będzie przenikał ciepłe powietrze.
OWOCE POZORNE - zawierają, zależnie od gatunku i wielkości - od 12 do 50 owoców właściwych - twardych orzeszków. Owoce pozorne bywają kuliste, spłaszczone, gruszkowate, jajowate, wrzecionowate lub butelkowate, o barwie czerwonej, pomarańczowej, zielonej, brunatnoczerwonej lub czarnoczerwonej. Wewnątrz są szczeciniasto owłosione. Niektóre róże mają szczególnie atrakcyjne owoce stanowiące piękną jesienną ozdobę ogrodu.
OGRODNICZA KLASYFIKACJA RÓŻ
Nie jest łatwym zadaniem podzielenie kilkuset gatunków i kilku tysięcy odmian na kilka grup. Ogrodnicza klasyfikacja róż opiera się bądź na typowych, widocznych na pierwszy rzut oka cechach, bądź tylko na zastosowaniu. Według niej wyróżniamy róże rabatowe (wielokwiatowe, wielkokwiatowe i miniaturowe), parkowe, pnące, podkładki i dzikie.
RABATOWE - osiągają wysokość 40-100cm, zależnie od odmiany i mają liczne pojedyncze, półpełne lub pełne kwiaty zebrane w baldachokształtne lub wiechowate kwiatostany. Często powtarzają kwitnienie.
WIELOKWIATOWE - są to osiągające wysokość 60-100cm wzniesione, powtarzające kwitnienie krzewy, niekiedy z pachnącymi pojedynczymi do pełnych kwiatami, zebranymi w gałązki (od 3 do 25). Kwitną latem i jesienią.
WIELKOKWIATOWE - 80-120cm wzniesione krzewy powtarzające kwitnienie. Kwiaty półpełne, głównie stożkowate, pachnące, pojedyncze lub w gronach (po 3). Kwitną latem lub jesienią.
MINIATUROWE - drobniutkie, 50-80cm krzewy powtarzające kwitnienie. Są kopiami wielo- i wielkokwiatowych krzewów róż.
PARKOWE - bardzo zróżnicowana grupa odmian, w większości powtarzających kwitnienie, obejmująca krzewy osiągające wysokość 120-180cm, o pokroju kopulastym, lub szeroko rozpościerającym się oraz ogromne, wielokwiatowe krzewy.
PNĄCE - grupa ta obejmuje wszystkie gatunki i odmiany o długich pędach, które są rozpinane na podporach, pergolach oraz ścianach i sprawiają wrażenie pnączy. Ich sztywne lub giętkie pędy osiągają długość 1,5-6m. Kwitną zależnie od odmiany, raz lub kilka razy do roku.
WYMAGANIA
GLEBA - właściwie róże rosną dobrze na większości gleb ogrodowych. Istnieje jednak idealny profil glebowy stworzony przez "szwajcarskiego ojca róż", Dietricha Woessnera. Według niego pionowy przekrój pionowych warstw ziemi powinien przedstawiać się następująco:
przepuszczalne podłoże z szutru, żwiru lub piasku, przez które woda odpływa jak przez sito,
warstwa margla lub cząstek ilastych,
cienka warstwa próchnicy i cząstek ilastych,
zasobna, 60-80cm, bogata w cząstki ilaste (gliniasta) i próchniczna warstwa gleby ogrodowej. Najlepszy jest żyzny less w odczynie obojętnym.
Idealny dla róż odczyn ziemi mieści się w granicach 6,4-7,5 pH. Oznacza to, że rośliny udają się najlepiej na glebie lekko kwaśnej, obojętnej albo słabo zasadowej. Jeśli jednak inne warunki stanowiska są dla nich odpowiednie będą bardzo dobrze rosnąć również na glebach o wartości pH=8 i nieco więcej.
NASŁONECZNIENIE - róże potrzebują światła, słońca i powietrza. Światło i słońce są niezbędne do rozwoju kwiatów. Róże wymagają co najmniej 5-6 słonecznych godzin dziennie. Natomiast powietrze w formie łagodnego wietrzyku osuszając liście chroni różę przed chorobami.
PRZYKŁADY STANOWISK NIEODPOWIEDNICH:
miejsca ze zbitą glebą, np. po wykonaniu prac budowlanych,
miejsca zacienione,
stanowiska skrajnie gorące. Szczególnie ujemnie wpływa nagrzewająca się ściana domu. Płatki ulegają tu poparzeniu, barwy kwiatów blakną, a one same szybciej przekwitają,
miejsca przerośnięte korzeniami innych roślin drzewiastych,
kąty między murami i gąszcz roślin drzewiastych, gdzie nie ma przewiewu,
miejsca, gdzie wiatr może spowodować wzajemne biczowanie pędów i ich wysuszenie oraz miejsca chłodne i narażone na przeciąg,
zagony w kotlinie, do której spływa cięższe, zimne powietrze i gdzie powstaje w zimie zastoisko mrozowe,
bardzo kwaśne gleby wrzosowe lub piaszczyste,
miejsca, na których przez wiele lat rosły uprzednio róże, gdyż spowodowały one tzw. "zmęczenie gleby" (chyba, że wymienimy co najmniej 60cm wierzchnią warstwę świeżą, nową, z innej części ogrodu).
MROZOODPORNOŚĆ - najpewniejszymi różami, jeśli chodzi o odporność na mrozy, są gatunki sprawdzone przez polskich hodowców, co najmniej przez kilkanaście lat hodowane w rodzimym klimacie. Róże sprowadzone z zachodniej granicy nie dają nam pewności przetrwania zimy, chyba że zapewnimy im ciepłe, osłonięte stanowisko i starannie zabezpieczymy.
PIELĘGNACJA
Mimo ogromnej rozmaitości oraz bogactwa grup i odmian, róże nie są kłopotliwe w uprawie, jeśli spełnia się ich podstawowe wymagania i zaspakaja potrzeby. Większość róż jest długowieczna i dlatego główną uwagę należy zwracać na wybór właściwego miejsca, dobre przygotowanie podłoża i wybór odmiany. Staranność z jaką wykonamy te czynności będzie procentowała przez wiele nadchodzących lat.
SADZENIE RÓŻ
PRZYGOTOWANIE GLEBY - pierwszym etapem jest badanie pH oraz zasobności ziemi w składniki pokarmowe. Dzięki tym danym możemy ustalić odpowiednie dawki nawozów mineralnych. Orientacyjnie wynoszą one: 10mg azotu, 80mg fosforu i 80mg potasu na 100g gleby. Natomiast przekompostowanego obornika można dać w każdym wypadku 3-4q na 100m2, nie oglądając się na wyniki badania gleby. Właściwe przygotowanie ziemi polega na jej głębokim spulchnieniu. Najlepiej wykonać regulówkę na głębokość ok. 40cm. należy przy tym umieszczać obornik między dwiema warstwami wydobywanej ziemi, na głębokości 25-30cm. nawozy mineralne powinno się wysiać na co najmniej 3 tygodnie przed sadzeniem roślin i zmieszać z powierzchniową warstwą gleby. Jeśli nie udało się nawieźć gleby we właściwym terminie, to zaleca się zrobić to dopiero 6-8 tygodni po posadzeniu róż, gdy wydadzą już drobne korzonki.
SADZENIE RÓŻ Z OBNAŻONYMI KORZENIAMI - na kilka godzin przed posadzeniem dobrze jest włożyć róże do wody, tak by miejsce szczepienia (zgrubienie pod nasadą pędów) znalazło się w wodzie. Kolejnym etapem jest wykonanie cięcia. Polega ono na usuwaniu skaleczonych korzeni (zagraża im gnicie) oraz skróceniu pozostałych do ok. 20cm. Skrócenie ułatwia posadzenie rośliny i pobudza ją do wydania drobnych korzonków ssących. Jednocześnie należy przyciąć pędy, jesienią słabiej, wiosną silniej. Zmniejsza się dzięki temu powierzchnia transpiracji i róża ma więcej sił do tworzenia korzeni. W następnej kolejności wykopujemy dołek takiej głębokości i szerokości, aby korzenie wygodnie się w nim zmieściły, a miejsce szczepienia znalazło się 5cm poniżej powierzchni. Jeżeli korzenie zwrócone są w jednym kierunku, należy wykopać dołek owalny zamiast okrągłego i trzymając różę w dołku rozłorzyć korzenie na małym pagórku z ziemi. Potem wsypać tyle mieszanki ziemi z kompostem (o ile nie daliśmy go wcześniej), aby luźno wypełniła dołek. Podłoże wokół krzewu trzeba mocno ucisnąć lub ostrożnie udeptać, tak by powstała "misa" do podlewania, którą kilkakrotnie napełniamy wodą. Ma to na celu stopniowe wmycie ziemi między korzenie. Gdy woda wsiąknie wypełnia się dołek resztą ziemi i sprawdza położenie miejsca szczepienia, a następnie obsypuje pędy ziemią, aby ochronić różę przed mrozem, słońcem i wiatrem.
Rośliny, które nadeszły, gdy ziemia jest zmarznięta lub okryta śniegiem, należy wstawić do wiadra z wilgotnym piaskiem lub ziemią i postawić w miejscu nie narażonym na mróz (np. w piwnicy). Sadzi się je zaraz po rozmarznięciu gleby lub stajaniu śniegu.
Przy temperaturze poniżej 00C nie powinno się sadzić róż. Jeśli z jakiegokolwiek powodu nie zdążyliśmy tego zrobić jesienią przy bezmroźnej pogodzie, to staranie dołujemy róże i sadzimy je wiosną.
SADZENIE RÓŻ PNĄCYCH - jeżeli róża ma pokrywać np. ścianę domu, wykopuje się dołek oddalony od niej o 20cm, aby uchronić korzenie przed wysychaniem. Korzenie układa się w dołku skośnie, wskutek czego pędy skierowane są ku rusztowaniu. Mimo to miejsce szczepienia musi znaleźć się 5cm pod powierzchnią. Dołek wypełnia się mieszanką ziemi i kompostu, mocno ją ugniata, a roślinę podlewa. W pierwszym roku podlewa się częściej i obficiej.
SADZENIE RÓŻ W POJEMNIKACH - do sadzenia róż krzaczastych używa się pojemnika o głębokości 30-45cm, a dla róż miniaturowych o głębokości 25-35cm. Na dnie umieszcza się warstwę potłuczonych skorup, która uniemożliwia wypłukiwanie ziemi podczas kolejnych podlewań. Pojemnik wypełnia się podłożem dobrej jakości, odpowiednio wzbogaconym przekompostowaną ziemią gliniastą. Rozstawa i głębokość sadzenia są takie same jak dla róż krzaczastych.
JEŚLI NIE SADZICIE OD RAZU to zadołujcie róże z obnażonymi korzeniami w ogrodzie. W tym celu wykopcie w cienistym i zacisznym miejscu rowek o jednym boku skośnym, ułóżcie w nim róże, przykryjcie ziemią i obficie podlejcie.
PODSTAWOWE ODLEGŁOŚCI SADZENIA RÓŻ:
Róże rabatowe
30-40cm
Róże rabatowe szybkorosnące
Do 50cm
Róże parkowe
80-120cm
Róże miniaturowe
20-30cm
Róże pnące
1-1,5m
Róże żywopłotowe gęste, wysokie lub rozłożyste
Co 1-1,2m, w jednym rzędzie
Róże żywopłotowe krótsze, o bardziej wzniesionym pokroju
Co 45-60cm w dwóch rzędach oddalonych od siebie o 45-50cm
PODLEWANIE
Posadzone róże podlewa się aż do ich całkowitego przyjęcia się i to według zasady: lepiej raz obficie niż trzy razy powierzchniowo. Po 2-3 latach nie trzeba już dostarczać różom wody, z wyjątkiem długotrwałej suszy, bardzo suchych stanowisk lub gleb piaszczystych. Przed podlewaniem spulchnia się lekko glebę wokół krzewu i nawilża ją głęboko w obrębie korzeni. Ważne jest by podczas podlewania nie zwilżać liści, gdyż sprzyjało by to rozwojowi grzyba powodującego czarną plamistość.
USUWANIE ODROSTÓW KORZENIOWYCH
Odrosty korzeniowe, tzw. "dziki", różnią się wyglądem od pozostałych pędów róży. Aby je usunąć należy ostrożnie odskrobać ziemię aż do odsłonięcia podkładki i sprawdzić czy interesujący nas pęd wyrasta poniżej miejsca szczepienia. Jeśli tak jest usuwamy go mocno pociągając i odrywając go od podkładki. W ten sposób usuwa się też inne pozostające w spoczynku pąki odroślowe. Odcinanie dzików sekatorem stymuluje wyrastanie pozostających w spoczynku pąków. Po zabiegu dołek zasypuje się, a ziemię ugniata.
"ŚLEPE" PĘDY
Gdy z krzewów róż nie wytnie się "ślepych", nie kwitnących pędów, zużytkowanie energii na wzrost wegetatywny będzie się odbywało kosztem kwitnienia. Pęd bez pąków kwiatowych przycina się do połowy nad widocznym pąkiem w kącie liścia, dla pobudzenia jego wzrostu i kwitnienia. Jeżeli pąki są niewidoczne, należy przyciąć go przy pędzie głównym.
USUWANIE PRZEKWITŁYCH KWIATOSTANÓW
Dla przedłużenia okresu kwitnienia róż, które nie tworzą dekoracyjnych owocostanów ani nowych kwiatów, usuwa się sukcesywnie przekwitłe i zwiędnięte kwiaty. Jeżeli pozostaną, cała energia rośliny zostanie skierowana raczej na produkcję nasion, niż na wytwarzanie nowych pędów kwiatowych.
RÓŻE WIELKOKWIATOWE - wierzchołki pędów z przekwitającymi kwiatostanami przyciąć nad widocznym w kącie liścia pąkiem lub nad w pełni uformowanym pędem z co najmniej jednym w pełni wykształconym liściem. Usunięcie przekwitniętego kwiatostanu pobudza roślinę do wzrostu.
RÓŻE WIELOKWIATOWE - centralny kwiat na gałązce przekwita pierwszy i jego usunięcie pozwala zachować dekoracyjność pozostałych. Kiedy przekwitną wszystkie kwiaty, wycina się całą gałązkę na wysokości pąka śpiącego lub nad w pełni wykształconym liściem.
OKRYWANIE NA ZIMĘ
Większość róż, w wyjątkiem gatunków dzikich, dobrze jest zabezpieczyć na zimę. Przed przystąpieniem w X-XI do okopywania i owijania najpierw usuwamy wszystkie opadłe liście (na których może zimować grzyb powodujący czarną plamistość) i usuwamy liście znajdujące się jeszcze na pędach. Po tym zabiegu można już okryć podstawę krzewu do wysokości 20-30cm kompostem, dobrze rozłożonym obornikiem lub po prostu ziemią. Nie wolno używać do tego celu torfu, który chłonie wodę i podczas ujemnej temperatury działa jak lodowy okład. Delikatniejsze odmiany róż można dodatkowo okryć gałązkami świerkowymi, które je chronią przed wysuszającymi wiatrami. Podobnie można postąpić z różami pnącymi przywiązując do ich pędów gałęzie ułożone dachówkowato. Róż balkonowych nie można zostawić w zimie na zewnątrz, ponieważ mała ilość ziemi w pojemniku nie chroni dostatecznie korzeni przed mrozem. Pojemniki ustawia się na zimę w pomieszczeniu nie narażonym na mróz (piwnica, garaż, poddasze) lub wkopuje na zagonie. W tym celu wykopuje się rów dostatecznej wielkości i wykłada go grubym kartonem. Pojemniki z przyciętymi różami wstawia się do rowu i przykrywa je np. słomą, liśćmi i/lub gałązkami świerkowymi. Wydobytą ziemię składa się dookoła rowu, aby umacniała jego okrywę, ale nie sypie na nią! Na wiosnę wydobywa się pojemniki i ustawia na jasnym, ale nie nasłonecznionym miejscu. Podczas nocnym przymrozków wnosi się je na krótko do pomieszczenia.
USUWANIE OKRYWY ZIMOWEJ
W końcu III można usunąć gałązki świerkowe, ale kopczyki rozrzuca się dopiero wówczas, gdy nie zagrażają już późne przymrozki, na ogół w IV. Jeżeli na okrywę zimową użyte zostały liście, to należy oczyścić z nich krzewy. Na różach jeszcze nie zakorzenionych, posadzonych w jesieni, pozostawiamy część nagarniętej ziemi i wyrównujemy wokół nich powierzchnię dopiero wówczas, gdy się przekonamy, że wypuściły korzenie i dobrze rosną.
SPULCHNIANIE GLEBY
Na wiosnę, po usunięciu okrywy zimowej i odkopaniu róż spulchnia się płytko glebę wokół krzewów. Dzięki temu powietrze, ciepło i woda lepiej docierają do jej głębszych warstw. Ponadto trzeba spulchniać ziemię przed każdym podlewaniem i po nim, a także po gwałtownych ulewach i po pojawieniu się chwastów. Na zagęszczonych rabatach zaleca się stosować dwuzębne pazurki, którymi dociera się wszędzie, nie kalecząc korzeni. Późną jesienią głębsze spulchnianie gleby tym narzędziem daje doskonałe efekty. Ściółkowanie ogranicza konieczność spulchniania ziemi.
ŚCIÓŁKOWANIE
Ściółkowaniem nazywamy rozkładanie nie rozdrobnionego materiału organicznego u stóp rośliny. Ściółka hamuje wzrost chwastów, zatrzymuje w glebie wodę, sprzyja rozwojowi organizmów glebowych i powstawaniu próchnicy oraz dostarcza roślinom składników pokarmowych. Nie zastępuje jednak nawożenia. Do przykrycia gleby najlepiej jest używać obornika. Do tego celu nadaje się również obornik, którym okryto rośliny na zimę. Po rozgarnięciu kopczyków i płytkim spulchnieniu gleby wysiewamy połowę przewidzianej na ten rok dawki nawozów mineralnych, a następnie przykrywamy glebę 5cm warstwą obornika. Można go zmieszać z torfem lub wysuszonym pokostem trawy, albo sieczką słomy w stosunku 1:1. Najlepsza jest mieszanka dużych i drobnych części. Na jesieni można rozłożony już materiał zmieszać z glebą podczas okopywania roślin.
ZWALCZANIE CHWASTÓW
Ściółkowanie gleby sprzyja rozwojowi róż i hamuje kiełkowanie chwastów. Ukazują się jednak wieloletnie i głęboko korzeniące się chwasty, które należy niszczyć albo wyrywając je w miarę pojawiania się, albo za pomocą preparatów chemicznych. Można też stosować oba sposoby.
NAWOŻENIE
Róże wymagają dobrego zaopatrzenia w składniki pokarmowe, szczególnie jeśli dłużej pozostają na tym samym miejscu. Świeżo posadzone krzewy nawozi się dopiero po ich przyjęciu się.
NAWOZY ORGANICZNE - kompost, gnojówka z pokrzyw lub innych roślin, mączka rogowa i kostna oraz rozłożony obornik sprzyjają rozwojowi organizmów glebowych i wzbogacają glebę w próchnicę. Często jednak zawierają zbyt dużo azotu i trudno je ściśle dawkować. Z nawozów tych rośliny mogą korzystać nierzadko dopiero po kilku miesiącach, toteż można je stosować jesienią.
NAWOZY WIELOSKŁADNIKOWE - są natychmiast dostępne dla roślin. Wysiewa się je na wiosnę, gdy są potrzebne do rozwoju pąków i budowy liści (70-80g/m2).
NAWOZY ORGANICZNO-MINERALNE - stosuje się również na wiosnę w dawce 120-150g/m2.
Jeżeli po nawożeniu nie padają deszcze, należy róże obficie podlewać. Podczas suszy istnieje niebezpieczeństwo spalenia korzonków przez nawozy.
Nie stosuje się nawożenia roślin po VII, gdyż przedłuża to nadmiernie wegetację i hamuje drewnienie pędów przed zimą. Lepiej w VIII-IX wysiać wokół róż kalimagnezję w dawce 30-50g/m2 i lekko przykopać. Przyspieszy to zdrewnienie pędów.
Dobrze jest łączyć nawożenie organiczne z mineralnym. Na wiosnę, po rozrzuceniu kopczyków, nawozimy każdą roślinę pełną garścią nawozów mineralnych lub organiczno-mineralnych. Powtarzamy ten zabieg na początku pierwszego kwitnienia. Następnie stosujemy przerwę i dopiero jesienią dostarczamy różom rozłożony kompost.
PRZYCINANIE RÓŻ
Róże tworzą kwiaty na młodych pędach, które wyrosły z pąków na wiosnę. Na wierzchołkach pędów znajdują się najgrubsze pąki. Rozwijają się one najwcześniej, wydają liście, a później kwiaty. Niżej położone pąki ożywiają później. Zatem, im silniej skracamy pęd, tym dłużej czekamy na kwiaty. Ale jednocześnie wywołujemy rozwój nowych pędów. Ponadto cięcie wydłuża życie, zwiększa kwitnienie i zdrowotność róży.
Cięcie główne przeprowadza się na wiosnę, bezpośrednio po usunięciu okrywy zimowej, a więc jeszcze w okresie spoczynku róż, zanim soki zaczną krążyć. Róże posadzone jesienią i jeszcze nie zakorzenione, przycinamy silniej niż róże zakorzenione, starsze. Przede wszystkim usuwamy pędy zmarznięte, uszkodzone. Pozostałe skracamy tak, aby w dolnej części krzewu uzyskać nowe pędy z pąkami kwiatowymi. Pędy róż posadzonych jesienią skracamy nad trzecim normalnie rozwiniętym oczkiem. Przycinając starsze róże zostawiamy na pędach, w zależności od ich siły wzrostu, 4-8 lub więcej oczek albo skracamy po prostu nad tym miejscem, w którym po przezimowaniu znajduje się najwyżej położone zdrowe oczko. Bywa, że ostre zimy przetrzymują tylko te oczka, które znajdowały się pod kopczykiem ziemi i pokrywą śnieżną. W tym wypadku należy, oczywiście, skrócić pędy znacznie silniej, niż byłoby to normalnie potrzebne. Rany po cięciu źle się goją, a końce przyciętych pędów zawsze zasychają. Aby być pewnym, że oczko nie ucierpi i wyda pęd, należy wykonywać cięcie ok. 5cm powyżej oczka.
Po przesadzeniu rośliny również skraca się pędy, dzięki czemu zmniejsza się powierzchnia transpiracji, a roślina ma więcej sił do wydania drobnych korzonków ssących.
RÓŻE RABATOWE - pędy skraca się o mniej więcej 2/3. Takie silne cięcie zapewnia dłuższe łodygi kwiatów ciętych. Chcąc to uzyskać, pędy słabo rosnących odmian skraca się do 10-15cm, a średnio i silnie rosnących do 15-25cm.
RÓŻE KRZACZASTE POWTARZAJĄCE KWITNIENIE - usuwa się gałązki zmarznięte, zaschnięte, za gęsto osadzone i krzyżujące się. Silne pędy dwuletnie skraca się nieznacznie, słabe - nad 3-4 oczkiem.
RÓŻE KRZACZASTE NIEPOWTARZAJĄCE KWITNIENIA - nie przycina się ich. Usuwa się tylko gałązki stare, które nie kwitły w poprzednim roku. To odmładza roślinę.
RÓŻE PNĄCE POWTARZAJĄCE KWITNIENIE - stare, obumarłe gałązki wycina się w niewielkiej odległości od ziemi, krzyżujące się usuwa. Nie należy ciąć nowych, silnych pędów. Nowe pędy boczne skraca się nad 2-5 oczkiem. Zwisające pędy mocno się przywiązuje.
RÓŻE PNĄCE NIEPOWTARZAJĄCE KWITNIENIA - tnie się bezpośrednio po przekwitnieniu, aby młode pędy zdążyły zdrewnieć przed zimą. Pędy kwiatowe (odgałęzienia zdrowych pędów głównych) skraca się nad 3-4 oczkiem. Stare gałęzie usuwa się jak u róż pnących powtarzających kwitnienie.
RÓŻE MINIATUROWE - usuwa się wszystkie pędy suche oraz uszkodzone i przycina pozostałe w odległości 10-15cm od powierzchni ziemi, aby krzew mógł się swobodnie rozrastać.
CHOROBY I SZKODNIKI
Nie istnieją róże całkowicie odporne na choroby. Zdarza się, że odmiana doskonale radząca sobie w jednej okolicy, będzie słabowita w innej. Może też tryskająca zdrowiem przez całe lata róża nagle zacząć chorować bez wyraźnej przyczyny. Warto jest odpowiednio przeciwdziałać takim sytuacjom właściwie przygotowując stanowisko i troskliwie pielęgnując róże. Nie bez znaczenia jest także uprawa roślin towarzyszących, które swoimi wydzielinami trzymają szkodniki i grzyby chorobotwórcze z dala od róż (np.: nasturcja, czosnek, lawenda, majeranek, aksamitka, piołun, czosnek ozdobny, cebula).
PRZESUSZONA ROŚLINA - liście nieregularnie pożółkłe i gwałtownie opadające świadczą o wyschnięciu gleby, dlatego podczas suszy podlewamy róże obficie, dogłębnie, a następnie spulchniamy "zamuloną" glebę.
STAGNUJĄCA WODA - gdy na liściach występują duże, żółte strefy, rozszerzające się od ogonka, trzeba wykopać roślinę, a dołek starannie zdrenować. Chore korzenie i koronę nieco skrócić i różę posadzić ponownie, nawet w pełni okresu wegetacji.
PRZEMARŹNIĘCIA, OPARZENIA SŁONECZNE I SPOWODOWANE NAWOZAMI - należy usunąć zniszczone liście, ewentualnie razem z pędami.
NIEDOBORY SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH - należy natychmiast zastosować szybko działający nawóz mineralny lub specjalny nawóz dla róż, który zawiera również niezbędne mikroelementy.
Infekcje grzybowe:
CZARNA PLAMISTOŚĆ - chorobie sprzyjają chłodne noce po deszczach. Czarne plamy pojawiają się na liściach od VII, często również na młodych pędach. Wszystkie liście opadają.
BRUNATNA PLAMISTOŚĆ - występuje głównie w miejscach wilgotnych. Plamy na liściach są różnej wielkości. Przy silnym porażeniu wszystkie liście opadają.
MĄCZNIAK PRAWDZIWY - liście, pędy i pąki pokrywają się szarobiałym, mączystym nalotem. Chorobie sprzyjają jednostronne nawożenie i ciepłe, suche powietrze.
RDZA - na dolnej stronie liści znajdują się pęcherzyki wielkości łepka od szpilki, zawierające pomarańczowe zarodniki grzyba, od VIII czerniejące.
SADZOWATOŚĆ - grzyb rozwija się na rosie miodowej wydzielanej przez mszyce liściowe i czerwce, tworząc czarny nalot.
GNICIE PĄKÓW - spowodowane jest przez grzyb, który poraża również liście i łodygi kwiatowe. Zwalcza się go usuwając porażone części.
Infekcja grzybowa rzadko znika sama. Z silnie porażonych róż usuwa się na jesieni wszystkie liście i zbiera je z ziemi. Na wiosnę można opryskać zapobiegawczo rośliny i glebę odwarem skrzypu lub naparem czosnku albo nietoksycznym fungicydem. Sadzowatość znika dopiero po zwalczeniu mszyc.
Szkodniki: gąsienice motyli, pilarzowate, pasynek różowiaczek, mszyce liściowe, nimułka różana i inne, zwalczamy mechanicznie, obrywając silnie zaatakowane liście, zgniatając złoża jaj, zbierając larwy i gąsienice, mszyce spłukując silnym strumieniem wody. Jeśli to nie pomaga, to należy opryskać kilkakrotnie rośliny insektycydem przeciw owadom gryzącym i ssącym (w okresie kwitnienia nie stosujemy preparatów trujących dla pszczół). Powtórzenie opryskiwania jest istotne, ponieważ jednorazowy zabieg nie zwalcza drugiego pokolenia szkodników.
Ekologiczne środki wzmacniające:
ODWAR ZE SKRZYPU - 200g suszonego ziela moczyć w 10l wody przez 24 godziny. Gotować godzinę. Ostudzić, przecedzić. Opryskiwać róże co 14 dni w celu wzmocnienia tkanek i zapobiegania chorobom grzybicznym rozcieńczonym wodą roztworem, w stężeniu 1:10. Odwar zawiera kwas krzemowy.
NAPAR Z CZOSNKU - 10 drobno posiekanych ząbków czosnku zalać 2l wrzącej wody. Po ostudzeniu rozcieńczyć wodą 10-krotnie. Opryskiwać róże co tydzień razem z glebą. Przy wystąpieniu choroby podlewać róże tym naparem.
GNOJÓWKA Z POKRZYWY - 1kg świeżych liści lub 200g suszonego ziela w 10l wody deszczowej poddawać fermentacji przez co najmniej 14 dni. W tym czasie mieszać codziennie, aż gnojówka nie przestanie się pienić. Nieprzyjemnej woni zapobiega dodanie wyciągu z kwiatów kozłka lekarskiego. Róże podlewa się gnojówką rozcieńczoną z wodą deszczową w stężeniu 1:10.
KALENDARZ PRAC OGRODOWYCH PRZY RÓŻACH
przygotowanie gleby - II do III, IX do X
sadzenie roślin - III-IV, IX do połowy XII
okrywanie na zimę - XI do połowy XII
usuwanie okrywy zimowej - połowa III do IV
cięcie wiosenne - połowa III do IV
ściółkowanie gleby - połowa III do IV
dodatkowe nawożenie mineralne - pierwsze kwitnienie
uprawa roli i zwalczanie chwastów - IV-X
zwalczanie chorób i szkodników - V do połowy IX
usuwanie przekwitłych kwiatostanów i ślepych pędów - połowa VI do połowy IX
usuwanie dzikich pędów - IV-IX.
CIEKAWOSTKI/UWAGI
BALKONY I TARASY
Nawet na małym balkonie można wygospodarować miejsce dla róż miniaturowych i drobnych rabatowych. Także róże pienne mogą okazać się odpowiednie, a dodatkowo osłonią nas przed wzrokiem przechodniów i sąsiadów. Wystarczy zapewnić im odpowiednią konstrukcję, po której będą się wspinać. Do posadzenia róż najlepsze będą specjalne pojemniki z otworami drenażowymi. Dobrze jest też ułożyć na dno warstwę gliny. Najlepsza dla róż uprawianych w donicach jest gleba żyzna, obfitująca w próchnicę i odpowiednią ilość nawozu. Oszczędzi nam to nawożenia w pierwszym roku uprawy. Pojemniki na ogół trzeba zmieniać co 2-3 lata.
OGRODY RÓŻANE
Tradycyjny ogród różany z geometrycznymi rabatami jest niezwykle popularnym sposobem prezentowania tych krzewów. Wiele nowoczesnych odmian z ich długim okresem kwitnienia, pięknymi kwiatami i wzniesionym pokrojem szczególnie pasuje do klasycznej formy nasadzeń. Uroda róż może być też wykorzystana w ogodach typu nieregularnego. Różne grupy odmian róż pozwalają na stosowanie ich na mieszanych rabatach dla uzyskania dopełnienia wysokości i struktury. Zbocza i tarasy są atrakcyjnymi miejscami do sadzenia róż.
RÓŻE I KRZEWY OZDOBNE
Odpowiednio dobierając odmiany krzewów ozdobnych można znacznie zwiększyć efekt rabat różanych. Odpowiednie do tego celu mogą okazać się berberys, bukszpan, cis, cyprysik, mahonia, ostrokrzew liściasty, sosna drobnokwiatowa i górska, żywotnik zachodni, budleja Dawida, forsycja, kalina koralowa, krzewuszka, lilak, ozdobne jabłonie i wiśnie oraz tawuły. Dobrymi towarzyszami róż pnących będą z pewnością wiciokrzewy i kwitnące latem powojniki.
RÓŻE I BYLINY
Oba rodzaje roślin dopełniają się nawzajem i tworzą harmonijny obraz. Niebieskie i fioletowe kwiaty pasują niemal do wszystkich róż. Możemy wybierać pomiędzy astrami, floksami, kocimiętką, lawendą, ostróżką, szałwią i in. Żółte kwiaty pasują do czerwieni i fioletu: przywrotnik, nawłoć, pustynnik. Białe i srebrne kwiaty i liście stanowią idealne połączenie z różami: białe astry i lilie, bylica boże drzewko, goździki, gipsówka oraz santolina. Całość obrazu wzbogacą trawy, np. kostrzewa, miskant, śmiałek darniowy.
RÓŻE I ROŚLINY SKALNE
Dopiero wyhodowanie licznych odmian miniaturowych umożliwiło zastosowanie róż w ogrodach skalnych. W ich sąsiedztwie nie należy nigdy umieszczać roślin skalnych o bujnym wzroście, lecz tylko krzewy karłowe.
RÓŻE NIEBIESKIE
Wielu hodowców marzy o niebieskiej róży. Podjęto wiele prób jej stworzenia, ale bez rewelacyjnych rezultatów. Niektóre z tych odmian odznaczają się pięknym kształtem kwiatów i przyjemnym zapachem, ale daremnie doszukiwalibyśmy się u kwiatów tych odmian błękitu Morza Śródziemnego. Przeważnie mają barwę fioletową i to w nieładnych odcieniach.
RÓŻE W LECZNICTWIE
Olejek różany ma właściwości relaksujące, przeciwdepresyjne i ściągające. Można go stosować przy bólach głowy, stresie, złym krążeniu i trawieniu oraz przy wrażliwej skórze.
Substancje czynne herbatki różanej regulują hormonalną gospodarkę kobiet, działają uspokajająco na serce oraz wzmacniają wątrobę i pęcherzyk żółciowy. Robi się ją zalewając pełną garść suszonych płatków 3/4l wrzącej wody i pozostawiając na 10 minut pod przykryciem. Herbatkę można pić gorącą lub zimną, z miodem albo z cytryną.
RÓŻE W KOSMETYCE
Róża jest łagodnym środkiem oczyszczającym, działa zmiękczająco i regenerująco na skórę. Świetnie nadaje się jako składnik toników do cery suchej i dojrzałej. Wystarczy zmieszać ¾ szklanki wody różanej z 2/3 szklanki wyciągu z oczaru oraz 6 kroplami gliceryny by uzyskać pachnący, delikatny płyn do twarzy. Inny przepis nakazuje zalać 5g płatków różanych 100ml białego wytrawnego wina i pozostawić miksturę w ciemnym naczyniu na 2 tygodnie. Wtedy się cedzi, a resztki roślinne dobrze wyciska. Wino różane należy przepuścić przez filtr kawowy i dodać 50ml wody różanej. Otrzymany tonik będzie odpowiedni dla wrażliwej skóry tłustej i mieszanej.
RÓŻE W KUCHNI
Płatki róż można wykorzystać przy produkcji słodkich olei i octów ziołowych. Można też je kandyzować, albo przybierać nimi owocowe sałatki. Znane są też bardzo atrakcyjne wina oraz wiele innych przetworów.
Robiąc dżem z płatków różanych wykorzystujemy ok. 0,5g intensywnie pachnących płatków róży, z których obcinamy gorzkie, białe nasady, 2 szklanki wody, 2,5 szklanki cukru, sok z 2 cytryn i 1 łyżkę wody różanej. Płatki płuczemy i osuszamy. Wodę gotujemy w dużym, grubym rondlu. Zmniejszamy ogień do granicy wrzenia i wsypujemy płatki róż (mieszanina będzie się pieniła, toteż należy wypełnić garnek tylko do połowy). Gotować na wolnym ogniu 5 minut. Dodać cukier i sok z cytryny. Ponownie doprowadzić do wrzenia i mieszając gotować na wolnym ogniu 30 minut, aż cukier się rozpuści, a masa zacznie gęstnieć. Dodać wodę różaną. Trzymać na ogniu, aż zaczną pojawiać się bąble. Gdy będzie ich tyle, że utworzy się piana, sprawdzić konsystencję. Położyć łyżeczkę dżemu na zimnym talerzyku i, gdy wystygnie, delikatnie przesunąć palcem po powierzchni. Jeśli powstaną zmarszczki, dżem jest gotowy.
| CHARAKTERYSTYKA ROŚLINY |
| dorasta do | 130 cm |
| okres kwitnienia | VI - XI |
| nasłonecznienie | słońce -półcień |
| przycinanie | tak |
| wilgotność gleby | umiarkowana |
| rodzaj gleby | żyzna próchniczna |
| gęstość nasadzeń | 3-4 na 1m |
GALERIA ZDJĘĆ
Róża purpurowa